Η βελούδινη και τόσο συγκλονιστική φωνή του μας έκανε να συγκινηθούμε,εχθές Σάββατο βράδυ 10 Νοεμβρίου στο φιναλε της ενημερωτικής εκδήλωση «Τον καιρό της σταφίδας: Παρελθόν, παρόν και μέλλον της μαύρης σταφίδας στο Ληξούρι,που διοργάνωσε το Δίκτυο Συνεργασίας Κεφαλλονιάς και Ιθάκης, στο πλαίσιο του σχεδίου διατοπικής συνεργασίας με τίτλο «ΠΡIΜΑΡΟΛΙΑ – Στους Δρόμους της Μαύρης Σταφίδας» του τοπικού προγράμματος CLLD/LEADER.
Ο Σπύρος Έρτσος τραγουδάει και ψάλλει μέσα από την ψυχή του,και η φωνή του, κραταιή έως σήμερα αποτελεί σημείο αναγνώρισης και αναφοράς σημαδεύοντας σελίδες της κεφαλληνιακής ψαλτικής ιστορίας.
Ο Γεράσιμος Σωτ.Γαλανός έγραψε για τον Σπύρο Έρτσο
ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΚΚΥΛΙΑ ΕΠΕ
Υπάρχουν άνθρωποι που με τη δράση τους χαράζουν το πέρασμα των χρόνων και αφήνουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους πάνω σε θέματα παράδοσης, κοινωνικότητας, θρησκευτικότητας και καλλιτεχνίας. Μια τέτοια μορφή αποτελεί και ο γνωστός πρωτοψάλτης, Σπύρος Διονυσίου Έρτσος.
Ο Σπύρος Έρτσος γεννήθηκε το … είναι το τέταρτο παιδί από τα πέντε του Διονυσίου Ρήγα Έρτσου, από τα Μαντζαβινάτα, οικογένεια που αμιγώς κατάγεται από αυτό το χωριό.
Τα μαθητικά χρόνια του Σπύρου ήταν πολύ δύσκολα, που παρόλο που είχε δείξει ιδιαίτερεςμαθησιακές δυνατότητες , καθηλώθηκε λόγω που υπήρχε μεγάλη οικογενειακή ανάγκη και έπρεπε να γίνει βοηθός και αρωγός στην αδύνατη οικονομικά πατρική οικογένεια.
Ο πατέρας του ήταν βοηθός ψάλτης στο ναό του χωριού του, τον Άγιο Σπυρίδωνα και σε άλλους ναούς των γύρω χωριών των Μαντζαβινάτων και ο Σπύρος από μικρός ακολούθησε τα βήματα που του έδειξε απλόχερα ο γονιός του.
Έχοντας εξοικειωθεί με τα ψαλτικά ακούσματα κοντά σε ιερείς όπως τους : π. Άγγελο Δελλαπόρτα και τον αγιορείτη ΝίκανδροΑντωνέλο, αλλά και τον ιερομόναχο Κωνστάντιο Γαλάτη, φανέρωσε το ζήλο και τη δυναμική της φωνής του, με αποτέλεσμα να εκτιμηθεί από τους τότε γνωστούς και αγαπητούς Ληξουριώτες ιεροψάλτες, Δρακοπουλαίους, τον Γεράσιμος και τον Βάσω. Με προτροπή του πατρός του και το κάλεσμα των Δρακοπουλαίων, άρχισε μαζί με τον εξάδελφό του Αντώνιο, μαθήματα βυζαντινής μουσικής κοντά σ’ αυτούς τους σπουδαίους δασκάλους της ψαλτικής. Στην πορεία του χρόνου, το 1956, εντάχτηκε δυναμικά στη αξιόλογη ψαλτική ομάδα των Ληξουριωτώνιεροψαλτών, μαζί και ο εξάδελφός του Αντώνιος Έρτσος, ικανότατος ιεροψάλτης του νησιού μας, και μέσα από θεωρητική και πρακτική φωνητική -ακουστική μάθηση, αποτύπωσαν τους εκκλησιαστικούς ήχους, μαθαίνοντας τη τέχνη , του να ψάλλεις όμορφα μελωδικά και παραδοσιακά με τρόπο «κεντήματος», προσεγμένο και εναρμόνιο προς την καλή ακουστική της ψαλτικής εκκλησιαστικής μουσικής.
Κοντά στους Δρακοπουλαίους ο Σπύρος Έρτσος τοποθέτησε τη φωνή του, μυήθηκε στη βυζαντινή μουσική, αφουγκράστηκε τους εκκλησιαστικούς ήχους και αποτύπωσε στέρεα την ψαλτική τέχνη , δίνοντάς της αργότερα σ’ αυτήν τη δική του ταυτότητα.
Δύο χρόνια περίπου διήρκησε η μάθηση, μαζί με τον εξάδελφό του Αντώνιο Έρτσο, στα ψαλτικά βήματα της βυζαντινής μουσικής, που τους έδειξαν οι Δρακοπουλαίοι, ιδίως ο χοράρχης πρωτοψάλτης Γεράσιμος Δρακόπουλος , και σιγά – σιγά ανέλαβε πάνω στις δικές του δυνάμεις, δράσεις, που του χάραξαν δική του πορεία.
Το 1957 βασιζόμενος στις δυνάμεις του γίνεται βοηθός ψάλτη, στο χωριό του, τα Μαντζαβινάτα και το 1958 θα αναλάβει αριστερός ψάλτης στην Αγία Τριάδα Ληξουρίου, με δεξιό τον Χαράλαμπο Αντωνάτο. Υπηρέτησε την πατρίδα κάνοντας τη στρατιωτική του θητεία στα 1959, όπου σ’ αυτή την περίοδο, όταν έβρισκε ευκαιρία, διατηρούσε το ψαλτικό ταλέντο του, σε ναούς της Δράμας, προξενώντας στους πιστούς εντύπωση με το κεφαλληνιακό εκκλησιαστικό μέλος.
Κατά το τέλος του 1960, που απολύθηκε από τη στρατιωτική του θητεία επανήλθε περιστασιακά ως ο κύριος βοηθός στην ψαλτική ομάδα των Δρακοπουλαίων. Δεν άργησε όμως να αναγνωριστεί, για την προσεγμένη ψαλτική του δεινότητα και τον επόμενο χρόνο, το 1961, προσλαμβάνεται ως πρωτοψάλτης στο ναό των Αρχαγγέλων Ληξουρίου, που ήταν τότε εφημέριος ο π. Παρασκευάς Σταματάτος.
Αυτό ήταν και το βασικό ξεκίνημα του Σπύρου Έρτσου, κτίζοντας έτσι μια ιδιαίτερη γραμμήστην ψαλτική, χωρίς να εγκαταλείψει τους Δρακοπουλαίους, που όταν συμμετείχαν σε πανηγύρια του νησιού, ο Σπύρος αποτελούσε έναν βασικό παράγοντα της ψαλτικής τους ομάδας.
Έμεινε ως ψάλτης στον ιερό ναό των Αρχαγγέλων Ληξουρίου έως το 1968, χρονιά που γεννήθηκε μέσα του η επιθυμία να συνεχίσει τη σπουδή, πάνω στη βυζαντινή μουσική σε έμπειρο ψαλτικό δάσκαλο στην Αθήνα, για να ανακαλύψει την κάθε λεπτομέρεια, θεωρητικά και πρακτικά, ώστε να είναι ακόμη πιο στέρεος σε αυτό που τάχτηκε να υπηρετήσει.
Παράλληλα τη χρονιά αυτή μετακινήθηκε για λίγο διάστημα και σ’ άλλες εκκλησιές του Ληξουρίου, συγκεκριμένα στον Άγιο ΝικόλαοΜηνιατών και στον ιερό ναό της Παναγία της Περλιγκού, λόγω που μετατέθηκε ο ιερέας Ιερόθεος Αντωνάτος από το Ληξούρι στην Αγία Ευφημία Πυλάρου για να καλύψει το εκκλησιαστικό κενό που υπήρχε εκεί. Έτσι συνέψαλλε μαζί με τους άλλους ψαλτάδες αυτών των ναών: τον Κωνσταντίνο Μονοκρούσο και τον Ανδρέα Μαρκαντωνάτο.
Τη χρονιά όμως αυτή, του 1968 , ο τότε πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Γκέλης βλέποντας ,πως, ο Σπύρος Έρτσος είναι ικανός στην ψαλτική του, τού πρότεινε να αναλάβει ψάλτης στο Αργοστόλι, στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου και έμεινε για δυο τρεις μήνες. Ο Σπύρος Έρτσος είχε αποφασίσει να μεταβεί τελικά στην Αθήνα και να κάνει το σκοπό του πραγματικότητα, να ολοκληρωθεί πάνω στις ψαλτικές γνώσεις του, όσο το δυνατόν καλύτερα γίνεται. Έγινε μαθητής του Ευαγγέλου Τζελά, ο οποίος ήταν λαμπαδάριος στην Ιερά Μητροπόλητων Αθηνών και έκανε μαθήματα κατά οίκον μαζί του και συγχρόνως παρακολουθούσε στο ψαλτικό αναλόγιο της Μητροπόλεως των Αθηνών τις εκκλησιαστικές τελετές, που έκανε ο δάσκαλός του, παίρνοντας επιπλέον και την πρακτική μάθηση, με τρόπο άμεσο και καταλυτικό. Τα μαθήματα διήρκησαν με εντατικούς ρυθμούς μια εξαμηνία, η οποία όπως λέει απετέλεσε σταθμό για την μετέπειτα εξέλιξή του.
Γυρίζοντας στην Κεφαλονιά συνέχισε ως ψάλτης στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα του Αργοστολίου. Στα 1964 συμμετείχε ως σεγόντος στη Δημοτική Χορωδία του τότε Δήμου Ληξουρίου, με μαέστρο τον Νικολάου Κουρούκλη, η οποία ήταν υπό την οικονομική στήριξη του ευεργέτη Ευαγγέλου Τυπάλδου Μπασιά έως το 1974. Θα αναλάβει πρωτοψάλτης στον ιερό ναό του Παντοκράτορα Ληξουρίου το 1974, μαζί με τον εξάδελφό του, αξιόλογο ιεροψάλτη, Αντώνιο Έρτσο, και συνεχίζει να υπηρετεί αυτό το καλανάρχο επάξια έως σήμερα.
Ο Σπύρος Έρτσος συμμετείχε ως χοράρχης σε πολλά πανηγύρια του νησιού μας, στο Σκηνιά, στη Λακήθρα, στη Θηνιά, στα Φάρσα. στην Πεσσάδα, στα χωριά της Παλικής, στα Ομαλά για τρία χρόνια, όταν είχα φύγει από την περιοχή του Αγίου Γερασίμου, οι ψαλτικέςπαρέες του Ανδρέα Χριστοδουλάτου και Ιωάννη Αρβανιτάκη.
Είχε στο νου του να κάνει μια Σχολή ψαλτικής , ώστε να υπάρχουν συνεχιστές, όμως υπήρχαν πάντα προβλήματα και κάτι τέτοιο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Κάποια κίνηση για δημιουργία Σχολής Ψαλτικής φάνηκε το 1994 από τη ΝΕΛΕ Κεφαλληνίας, αλλά σύντομα ατόνησε και χάθηκε ολότελα.
Μετά τους Δρακοπουλαίους, το 1979, ανέλαβε τα ψαλτικά πρωτεία της ευρύτερης περιοχής της Παλικής και οργάνωσε πιο δυναμικά την ψαλτική του ομάδα, που με πολλούς από αυτούς που είναι στη ζωή συνεχίζει να δίνει το «παρών» του δυναμικά στα ψαλτικά δρώμενα του νησιού.
Μέλη της παρέας του που σήμερα δεν ζουν ήτανοι: Ανδρέας Μαρκαντωνάτος μπασοβαρύτονος, Χριστάγγελος Καμήλος που ζούσε πολλά χρόνια στην Αθήνα, αξιόλογος τενόρος και μέλος πολλών κεφαλληνιακών χορωδιών, Φανούρης Μηνιάτης βαρύτονος, Σπύρος Καμήλος(ο δάσκαλος) βαρύτονος, Σπύρος Λυκούδης ( Παπασάββας) βαρύτονος, Σπύρος Ραφτόπουλος (Καρολίνας) αριστερός ψάλτης στους ιερούς ναούς του Ληξουρίου , Αρχάγγελων και άγιο Νικόλαο Μηνιατών. Επίσης, πολλές φορές μαζί του και οι: Σπύρος Αραβαντινός (Παπόρος) και ο Σπύρος Αραβαντινός (Μαλλιώρης).
Από τα ξεκίνημα του με τους Δρακοπουλαίους, όπως πρωτοαναφέρθηκε ,ήταν ο εξάδελφός του, Αντώνιος Έρτσος, που μαζί συνέχισαν για πολλά – πολλά χρόνια να συμψάλλουν σε εκκλησιές του Ληξουρίου, (ο Αντώνης Έρτσος έφυγε από ψάλτης του ιερού ναού του Παντοκράτορας το 2017 ). Ο Αντώνης με το σταθερό και χαρακτηριστικό σεγόντο του, απετέλεσε τον συνεργάτη και βασικό στέλεχος της ομάδας του Σπύρου ΄Ερτσου, χαράζοντας παράλληλα κι αυτός μια πορεία στη λαογραφική ψαλτική του νησιού μας. Άλλοι που πλαισίωσαν για πολλά χρόνια την ομάδα του Σπύρου Έρτσου ήταν οι : Σταύρος Συνοδινός (Χούσος) από τους Σουλλάρους με μια μοναδική χροιά τενόρου, Σπύρος Αλεξανδρόπουλος (Καραπατάλης) σεγόντος, και κατά καιρούς ενσωματώθηκαν για μεγάλο διάστημα στην ψαλτική παρέα του Έρτσου, ο μετέπειτα ιερέας Γεράσιμος Σφαέλος και οι μουσικοί: Σπύρος Θεοτοκάτος, μαέστρος για 17 χρόνια στη Χορωδία του Ληξουρίου «Τζώρτζης Δελλαπόρτας» και Δημοσθένης Μηνιάτης, που για πολλά χρόνια διατέλεσε αρχιμουσικός στη Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου. Οσάκις βρισκόταν στο Ληξούρι και ο Δημήτριος Γ. Μεταλληνός συμμετείχε κι αυτός στην ψαλτική ομάδα του Έρτσου, καθώς και οι:Δημήτρης Σπύρου Μοσχόπουλος, Νικόλαος Σαβράμης, Γεράσιμος Ορλανδάτος παλιός ψάλτης από την Κοντογεννάδα και Δημήτριος Μπαράκος. Ο τελευταίος συμμετείχε στην ομάδα του Έρτσου μόνο για λίγα χρόνια στο καλανάρχο του Παντοκράτορα του Ληξουρίου.
Το 1980 γράφτηκε στο Παλλάδιον Ωδείο (τμήμα, Σχολή Βυζαντινής Μουσικής) ολοκληρώνοντας τις σπουδές του πάνω στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και τον επόμενο χρόνο πέρασε με επιτυχία τις εξετάσεις της Επιτροπής του Ωδείου, παίρνοντας και επίσημα το δίπλωμα (Αρ. Διπλ. 76) που πιστοποιούσε τις άρτιες ικανότητές του πάνω στη ψαλτική βυζαντινή μουσική.
Για πολλά χρόνια, πάνω από μια εικοσαετία, η ψαλτική ομάδα του Σπύρου Έρτσου, λόγω γνωριμίας του Ανδρέα Μαρκαντωνάτου με τον καπετάν Νικόλα Βεργωτή, συμμετείχε στην καλοκαιρινή εορτή του Αγίου Γερασίμου στα Κουρκουμελάτα, η οποία γινόταν κάτω από τη φροντίδα της ιστορικής εφοπλιστικής οικογένειας του νησιού μας. Πέρα από τη Θεία Λειτουργία της εορτής του Αγίου σε αυτό το χωριό, η ψαλτική ομάδα συμμετείχε στη λιτανεία, που για χρόνια είχε καθιερωθεί σ’ αυτό το χωριό. Επιπλέον, η ψαλτική ομάδα κοσμούσε το εορταστικό ζεύκι που γινόταν μετά το πέρας της λιτανείας, με όμορφα κεφαλονίτικα άσματα, δίνοντας μια κεφάτη εορταστική ατμόσφαιρα. Άφησε πράγματι μια εποχή αυτή η ψαλτική παρέα στα Κουρκουμελάτα, που με άψογο εκκλησιαστικό και κοσμικό καλλιτεχνικό τρόπο, ανταπέδιδε απλόχερα και με πολλή αγάπη το κάλεσμα της επικοινωνίας και της φιλοξενίας, που της γινόταν κάθε φορά σ’ αυτό το πανηγύρι.
Η εκτίμηση και η άριστη επικοινωνία της οικογένειας του καπετάν Νικόλα Βεργωτή και της αδελφή του, της Μαρίνας, προς τα μέλη της ψαλτικής ομάδας του Σπύρου Έρτσου, συνεχίστηκε κι όταν η οικογένεια αυτή βρισκόταν στο Λονδίνο. Με κάλεσμα των Βεργωταίων, η ομάδα του Σπύρου Έρτσου, συμμετείχε ποικίλα στα εγκαίνια του κτηρίου που απόκτησε με αγορά η Ελληνική Παροικία του Λονδίνου. Επίσης, καλέστηκε η ψαλτική ομάδα να δώσει δυναμικά το «παρών» της σε εκδήλωση στην ίδια πόλη, εντυπωσιάζοντας τους παρευρισκομένους τόσο με την κεφαλληνιακή ψαλτική όσο και με το καλλιτεχνικό πρόγραμμα που πραγματοποίησε.
Το 1995 πραγματοποιήθηκε κατόπιν πρότασης του υπογράφοντα το κείμενο, συνέδριο για τον άγιο Νικόλαο στη Σάμη Κεφαλονιάς, με τη συμμετοχή τόσο από Έλληνες και Κεφαλονίτες ομιλητές, όσο και από εκπροσώπους του Ιερού Ναού Καθέδρας του Αγίου Νικολάου του Μπάρι της Ιταλίας. Η ψαλτική παρέα του Σπύρου Έρτσου ερμήνευσε με κεφαλληνιακό τρόπο ψαλμούς και τροπάρια που αφορούσαν τον Άγιο Νικόλαο, προξενώντας εντύπωση για την άρτια εκτέλεσή τους. Το αποτέλεσμα ήταν, τον επόμενο χρόνο, το 1996, να καλέσει στο Μπάρι ο Έλληνας υποπρόξενος την ψαλτική παρέα του Σπύρου Έρτσου, για τους γάμους της κόρης του, πραγματοποιώντας επιπλέον την άλλη μέρα του γάμου, που ήταν Κυριακή, την Θεία Λειτουργία σε Ορθόδοξο Ναό της πόλης αυτής, με τη συμμετοχή πολλών Χριστιανών Ορθοδόξων της ευρύτερη περιοχής .
Τα μέλη της ομάδας του Σπύρου Έρτσου πέρα από την ψαλτική τους υπόσταση, ήταν γνώστες και του κεφαλονίτικου τραγουδιού της αριέττας και της καντάδας, καθώς είχαν εντάξει και στο ρεπερτόριό τους ένα μεγάλο πλήθος από ρομαντικά και κλασσικά ελληνικά τραγούδια Ελλήνων συνθετών, με αποτέλεσμα να τους καλούν οι επιχειρηματικοί παράγοντες της πόλης του Ληξουρίου, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να διασκεδάσουν ακουστικά τους φιλόμουσους πελάτες τους. Για τρία χρόνια η καλλιτεχνική ομάδα του Έρτσου έδωσε την παρουσία της στο Τουριστικό Περίπτερο στα Μιχαλιτσάτα και για μια δεκαετία στον κέντρο διασκέδαση –εστιατόριο, «Αυλή», στο Ληξούρι.
Επίσης, η ομάδα του Σπύρου Έρτσου συμμετείχες και στο Κεφαλληνιακό Φεστιβάλ στο Ληξούρι και στο Αργοστόλι, εκτελώντας κανταδόρικα και έντεχνα άσματα.
Κλείνοντας αυτές τις γραμμές και τις αναφορές για τον πρωτοψάλτη και δυναμικό χοράρχη, Σπύρο Έρτσο και την ψαλτική του ομάδα, είναι φανερό, ότι χάραξε μια δυνατή και επώνυμη πορεία πάνω στα εκκλησιαστικά δρώμενα του νησιού μας, ιδίως της Παλικής. Ο Σπύρος έγινε επώνυμος, αναγνωρίσιμος, τόσο για τον τρόπο και το ύφος που έψαλλε και ψάλλει, όσο και για τη μακρόχρονη πορεία του μέσα στην ψαλτική παράδοση του νησιού μας.Αποτελεί ένα σπουδαίο κεφάλαιο, που μαζί με τον εξάδελφό του Αντώνιο Έρτσο, καθώς και με τ’ άλλα μέλη της ψαλτικής του παρέας, χάραξε μια επώνυμη και σημαντική γραμμή,στηρίζοντας αμφότερα την πορεία της εκκλησιαστικής ψαλτικής λατρείας μέσα στα εκκλησιαστικό- κοινωνικά συμβάντα της κεφαλληνιακής παράδοσης.
Η φωνή του, κραταιή έως σήμερα αποτελεί σημείο αναγνώρισης και αναφοράς σημαδεύοντας σελίδες της κεφαλληνιακής ψαλτικής ιστορίας.
