Δέκα χρόνια μετά το σοκ του κλεισίματος των τραπεζών και της επιβολής capital controls, οφείλουμε να θυμόμαστε. Όχι για να καλλιεργήσουμε διχασμό, αλλά για να αντλήσουμε διδάγματα. Όχι για να αναμοχλεύσουμε το παρελθόν, αλλά για να διαφυλάξουμε τη θεσμική μνήμη και την ιστορική ευθύνη απέναντι στις επιλογές που καθόρισαν τη σύγχρονη πορεία της χώρας.
Τον Ιούνιο του 2015, η Ελλάδα βρέθηκε σε μια από τις δυσκολότερες καμπές της μεταπολιτευτικής ιστορίας της. Η τότε κυβέρνηση, με κεντρικό εκφραστή τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα, επέλεξε μια στρατηγική έντονης αντιπαράθεσης με τους εταίρους και τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συνέπειες αυτής της επιλογής υπήρξαν σοβαρές: θεσμική αβεβαιότητα, βαθύς διχασμός, και –το αποκορύφωμα – η αναστολή λειτουργίας των τραπεζών και η επιβολή περιορισμών στις κινήσεις κεφαλαίων.
Το καλοκαίρι εκείνο, οι πολίτες οδηγήθηκαν σε ένα δημοψήφισμα, του οποίου η διαδικασία και το ερώτημα προκάλεσαν έντονο προβληματισμό. Η σύνδεσή του με τις διαπραγματεύσεις και η τελική διαχείριση του αποτελέσματος επιβάρυναν το θεσμικό κλίμα και άφησαν ερωτήματα για τον σεβασμό της λαϊκής ετυμηγορίας και τη συνέπεια της πολιτικής στάσης.
Η Ελλάδα, σε εκείνη τη συγκυρία, βρέθηκε στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος με τρόπο που αμφισβήτησε την εικόνα της ως σταθερού και προβλέψιμου κράτους δικαίου. Η εθνική οικονομία υπέστη πλήγμα, και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης –σε θεσμούς, τράπεζες και διεθνείς αγορές– υπήρξε έργο πολυετούς προσπάθειας. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η χώρα μας έκανε μεγάλα βήματα προς την κανονικότητα, τη σταθερότητα και την ευρωπαϊκή της πορεία.
Η πολιτική φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ εκείνης της περιόδου χαρακτηρίστηκε από έντονες αντισυστημικέςρητορικές και επιλογές που όξυναν το δημόσιο κλίμα. Πρόσωπα με εξέχοντα θεσμικό ρόλο, όπως η Ζωή Κωνσταντοπούλου, συνέβαλαν σε μια πολιτική ατμόσφαιρα έντονης αντιπαράθεσης, ενισχύοντας τη δυσπιστία προς θεσμούς και πολιτικούς αντιπάλους. Η ανάδειξη της καταγγελίας και της πόλωσης ως κυρίαρχων μορφών λόγου εκείνη την περίοδο, λειτούργησε εις βάρος της συναίνεσης και της εμπιστοσύνης στο δημοκρατικό σύστημα.
Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, παρατηρούμε προσπάθειες επαναφοράς στο πολιτικό προσκήνιο ορισμένων από τους τότε πρωταγωνιστές. Με νέο προφίλ, νέους όρους και διαφορετικό ύφος, επιδιώκεται μια ανανέωση που όμως δύσκολα μπορεί να αποστασιοποιηθεί από το ιστορικό της βάρος. Η δημόσια παρουσία του Αλέξη Τσίπρα, μέσω ομιλιών και πρωτοβουλιών, συνοδεύεται από ερωτήματα για τη στάση του απέναντι σε όσα διαμόρφωσαν την πολιτική του πορεία και για την απουσία ουσιαστικής αυτοκριτικής.
Ο Σωκράτης Φάμελλος επιχειρεί να εκφράσει μια πιο θεσμική και μετριοπαθή αντιπολίτευση. Ωστόσο, πρόσφατες τοποθετήσεις του αναδεικνύουν μια στρατηγική ασυνέπεια. Κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ για υπονόμευση του διεθνούς δικαίου, χωρίς καμία αναφορά στον ρόλο του Ιράν, στο πυρηνικό του πρόγραμμα, στους Χούθις, τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ ή στις απειλές εξάλειψης του Ισραήλ μέχρι το 2041. Την ίδια στιγμή, κατηγόρησε την ελληνική κυβέρνηση για παθητικότητα στην εξωτερική πολιτική, ασκώντας κριτική σε δύο χώρες που επέλεξαν ενεργητική αποτροπή. Η στάση αυτή, πέρα από τις πολιτικές της στοχεύσεις, δείχνει μια προβληματική αντίληψη για τη στρατηγική συνέπεια της χώρας στον διεθνή χώρο.
Η πολιτική παρουσία της Ζωής Κωνσταντοπούλου, αν και πλέον εκτός ΣΥΡΙΖΑ, υπενθυμίζει σε πολλούς μια περίοδο έντονης αμφισβήτησης των θεσμών. Το νέο της κόμμα, παρά τη διαφορετική ταυτότητα, διατηρεί εκλεκτικές συγγένειες με το πνεύμα του 2015, και λειτουργεί ενίοτε ως υπενθύμιση του τότε ύφους εξουσίας.
Το πολιτικό εγχείρημα του κ. Τσίπρα, όπως προβάλλεται σήμερα με μορφή διαλέξεων και ιδρυμάτων, εγείρει το ερώτημα αν πρόκειται για αναστοχαστική προσπάθεια επανένταξης στον δημόσιο διάλογο ή για επανάληψη προηγούμενων μοτίβων. Οι έννοιες του «νέου ξεκινήματος» και της «ολιστικής προσέγγισης» οφείλουν να συνοδεύονται από ουσιαστικό περιεχόμενο, σαφή προγραμματικό λόγο και αποσαφηνισμένη στάση απέναντι στα κρίσιμα ζητήματα της χώρας.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις καταγράφουν σαφή μείωση της απήχησης τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και της Πλεύσης Ελευθερίας. Αυτό αποτελεί μήνυμα προς όλες τις πολιτικές δυνάμεις πως οι πολίτες αναζητούν σταθερότητα, προγραμματικό λόγο και θεσμική σοβαρότητα. Η κοινωνία έχει ωριμάσει μέσα από τις δυσκολίες και φαίνεται να απορρίπτει τη ρητορική της πόλωσης.
Η Ελλάδα σήμερα έχει κατορθώσει να ανακτήσει το κύρος της, να ενισχύσει τις διεθνείς της συμμαχίες και να σταθεροποιήσει την πορεία της εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Η Νέα Δημοκρατία, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην Πρωθυπουργία, έχει συμβάλει καθοριστικά σε αυτή τη σταθερή διαδρομή. Η συνέχιση αυτής της σταθερής πορείας δεν είναι απλώς θέμα διακυβέρνησης· είναι υπόθεση εθνικής ευθύνης.
Παναγής Καππάτος
Βουλευτής Κεφαλονιάς & Ιθάκης
