Πολύ συχνά εκφράζεται στις μέρες μας η αντίληψη ότι οι ανθρώπινες σχέσεις διέρχονται κρίση. Οι άνθρωποι αντί να έρχονται πιο κοντά με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, απομακρύνονται όλο και περισσότερο . Οι σχέσεις είναι επιδερμικές , διαλύονται πιο εύκολα από ποτέ, οργή ξεχειλίζει στα σόσιαλ και αυτό το διαπιστώνουμε ιδίοις όμμασι . Βία, γυναικοκτονίες, γενικότερο αίσθημα ανασφάλειας παντού.Αναρωτιόμαστε που πάμε και που βαδίζουμε και αν μπορεί αυτή η κατάσταση να ανατραπεί τελικά .
Σίγουρα,όλοι θα συμφωνήσουμε σε αυτό τουλάχιστο. ‘Οτι οι σχέσεις των ανθρώπων , αλλά και οι κοινωνίες εν γένει σήμερα , χαρακτηρίζονται από μια πρωτοφανή ρευστότητα και αντιφατικότητα. Μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα άρνησης , αντίδρασης και αμφισβήτησης καθιερωμένων αρχών και αντιλήψεων , σύμφωνα με τις οποίες γαλουχήθηκαν οι προηγούμενες γενιές, είναι έως ένα βαθμό φυσικό οι ανθρώπινες σχέσεις να διέρχονται κάποια κρίση. Οι κοινωνίες αλλάζουν άρδην και παλιοί μαζί με νέους ανθρώπους, προσπαθούν να προσαρμοστούν στις σύγχρονες καταλυτικές αλλαγές . Η κρίση εντοπίζεται παντού. Είναι οικονομική , περιβαλλοντική , ψυχολογική , διαπροσωπική . Επικρατεί ένα γενικότερο αίσθημα ανασφάλειας στην μετακόβιντ εποχή, μαζί με ανεργία, οικονομική ανέχεια , μετακίνηση πληθυσμών λόγω οικονομικής μετανάστευσης, ενώ πόλεμοι χρονίζουν και ο θρησκευτικός φανατισμός βρίσκεται σε έξαρση . Μία από τις βασικές αιτίες για την κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις εκτός των προαναφερθέντων είναι και η έλλειψη συννενόησης , κατανόησης και επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους . Ένα από τα ολέθρια αποτελέσματα της τεχνολογικής ανάπτυξης , είναι και ο αποπροσωποποιημένος τρόπος ζωής. Ο σύγχρονος άνθρωπος , ο πολυάσχολος , ο πιστός στην αρχή « ο χρόνος είναι χρήμα», θεωρεί πολυτέλεια αν όχι σπατάλη χρόνου , το να αφιερώσει λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του για να έρθει σε πραγματική επαφή αρχικά με τον εαυτό του και μετά με τους συνανθρώπους του .
Τα σόσιαλ ως υποκατάστατο της πραγματικής επαφής , δεν επιτελούν το ρόλο που αρχικά πιστεύαμε ότι θα επιτελούσαν, όπως δηλαδή, να φέρουν κοντά περισσότερους ανθρώπους και να δημιουργήσουν μια μορφή άμεσης δημοκρατίας μέσω του ψηφιακού γραμματισμού που ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες . Αντίθετα μετά λύπης μας διαπιστώνουμε ότι απομακρύνει τους ανθρώπους από την πραγματική και δια ζώσης επαφή στο όνομα της δημοφιλίας και των like , προσθέτοντας ενίοτε περισσότερο άγχος στη ζωή των ανθρώπων, που συγκρίνουν τη ζωή τους με τη ζωή των άλλων και αγχώνονται μήπως η δική τους ζωή υστερεί τρόπον τινά σε αίγλη και δημοσιότητα.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας μπορεί να εξασφάλισε φαγητό για περισσότερους, χωρίς τον κόπο και τον μόχθο που απαιτούνταν παλιά, φαγητό υψηλής μεν θερμιδικής αξίας, αμφίβολης όμως ποιότητας, δίνοντας ελεύθερο χρόνο έτσι στον άνθρωπο για τον εαυτό του , αλλά αυτός δεν κάνει καλή διαχείριση του χρόνου του . Πόσο μάλλον δεν τον αφιερώνει για την προσωπική και ηθική του ανάπτυξη μέσα από τη συμμετοχή του μαζί με συνανθρώπους του σε δραστηριότητες που θα τον κοινωνικοποιήσουν και θα τον φέρουν πιο κοντά με τον διπλανό του , πιο κοντά στην αλληλογνωριμία , την ενσυναίσθηση και το πλησίασμα που θα αμβλύνει τις διαφορές του με τους άλλους.
Αντί αυτού , αναλώνεται σε διαπληκτισμούς και κοκορομαχίες ιντερνετικές, που τίποτα δεν θα του προσφέρουν, ούτε θα αλλάξουν τις πεποιθήσεις τις δικές του ή των γύρω του, πίσω πάντα από ένα απρόσωπο ψυχρό πληκτρολόγιο, χωρίς να βλέπει εκείνον που έχει απέναντί του, χωρίς να νοιάζεται για τον διάλογο καθεαυτό παρά μόνο για την προσωπική του εκτόνωση . Έτσι ο άνθρωπος χωρίς να το καταλάβει κλείνεται όλο και περισσότερο στο καβούκι του , πιστεύοντας ότι εκεί έξω είναι μια μεγάλη ζούγκλα…..Δεν εμπιστεύεται εύκολα τον άλλο άνθρωπο, όταν βλέπει καθημερινά γύρω του την αδικία, την ωμή βία και την εγκληματικότητα να κυριαρχούν και να δεσπόζουν.
Η απομόνωσή του αυτή φυσικά δε λύνει τα προβλήματα, παρά τα οξύνει και οδηγεί σε καταθλιπτικές και άλλες ακόμη πιο επικίνδυνες ανθρώπινες συμπεριφορές. Όταν χάνεται η ανθρώπινη επαφή, οι σχέσεις γίνονται επιδερμικές , και δεν προσφέρουν με αυτό τον τρόπο την ουσιαστική και βαθύτερη ικανοποίηση που αποζητά διακαώς . Ικανοποίηση που μόνο μέσα από την επαφή του με άλλους ανθρώπους και με την ανταλλαγή εποικοδομητικών απόψεων , μπορεί να φτάσει.
Έτσι μόνο επιτυγχάνεται η αλληλοσυμπλήρωση και η ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του .Φυσικά και δε λείπει εντελώς η επαφή στη σύγχρονη εποχή, ή η ανταλλαγή απόψεων σε πολιτισμένο επίπεδο, παρ’ όλ’ αυτά περιορίζεται αυτή σε επαγγελματικό συνήθως επίπεδο , στην ανταλλαγή επιστημονικών κυρίως απόψεων αλλά ακόμη και όταν το περιεχόμενό της είναι καθαρά προσωπικό , τίποτε δε μαρτυρά την ανθρώπινη ζεστασιά και ανυστεροβουλία που χαρακτήριζε τις ανθρώπινες σχέσεις σε παλαιότερες εποχές. Τότε που η τεχνολογία , ο αυτοματισμός, ο άκρατος υλισμός και η τυποποίηση , δεν είχε κυριαρχήσει ακόμη ως τρόπος ζωής και ως τρόπος σκέψης.
Ο άνθρωπος σήμερα χαρακτηρίζεται όχι άδικα ως χρησιμοθηρικός.Καθώς κυνηγά μετά βουλιμίας το χρήσιμο , αυτό δηλαδή που θα τον ωφελήσει και θα του προσφέρει κάτι περισσότερο από αυτό που ήδη έχει κατακτήσει σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο . Αυτός ο χρησιμοθηρισμός χαρακτηρίζει και τις διαπροσωπικές του σχέσεις , πίσω από τις οποίες υπάρχει συνήθως σκοπιμότητα . Κοινωνική προβολή, άγρα ψήφων, κάποια διευκόλυνση ή εξυπηρέτηση κ.α. Αυτή η σκοπιμότητα πίσω από τις ανθρώπινες σχέσεις οδηγεί αναπόφευκτα στην πτώση των ηθών και στην εν γένει αλλοτρίωση του ανθρώπου . Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να βρει την ευτυχία σε τίποτα.Και αν την αγγίξει θα την προσπεράσει γρήγορα τυφλωμένος απότο αίσθημα του ανικανοποίητου.Μόνο μέσα από ουσιαστικές ανθρώπινες επαφές , ο άνθρωπος μπορεί να νιώσει ικανοποιημένος και πάλι , και θα γεμίσει υγεία και αισιοδοξία για το μέλλον . Κοινωνίες όπου οι άνθρωποι νοσούν ψυχικά είναι αδιέξοδες και καταδικασμένες κοινωνίες . Η αληθινή εμπειρία της άνευ όρων φιλίας και αγάπης είναι ένα προνόμιο που λίγοι απολαμβάνουν τελικά και γι’ αυτό ξεχωρίζουν για την αισιοδοξία που αποπνέουν οι ίδιοι και την αντανακλούν και στο περιβάλλον τους .
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι η μεγάλη διχογνωμία και διάσταση απόψεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό , παρά μόνο όταν οι απόψεις τους χαρακτηρίζονται από άκρατο φανατισμό . Έναν εγωϊσμό που δεν επιτρέπει την αντίθετη άποψη, οδηγεί σε συγκρούσεις, μίσος προς τον άλλο που δεν ασπάζεται τις απόψεις του και στη τελική σε καταβαράθρωση του ίδιου του πολιτισμού και της αξίας του διαλόγου και της ελευθερίας της γνώμης .
Υπάρχει λύση σε όλο αυτό; Αναρωτιόμαστε δικαίως. Η λύση μπορεί να βρεθεί, μόνο μέσα από την παιδεία, οικογενειακή και σχολική και το διάβασμα . Μόνο όταν ο άνθρωπος πάψει να βλέπει τον συνάνθρωπό του σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης και μέσο για την πραγμάτωση των στόχων του. Ο άνθρωπος πρέπει να αποτελεί όχι το μέσο αλλά τον τελικό σκοπό .Μόνο όταν κάποιος διαβάσει , αναθεωρήσει την ολοκληρωτική απαξίωσή του στις παραδοσιακές αξίες και βρει εσωτερικά ερείσματα θα αποκτήσει και πάλι μία ζεστή καρδιά , ένα χέρι που θα απλώνεται για να βοηθήσει και όχι για να χτυπήσει. Τότε θα ξαναβρεί την ισορροπία στη ζωή του , την πίστη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αυτήν που αποτελεί εγγύηση για την επανατοποθέτηση των ανθρώπινων σχέσεων στη σωστή τους βάση.
Η κρίση της εποχής μας εντοπίζεται το δίχως άλλο και στη λεγόμενη διάσταση των γενεών, που προβληματίζει εδώ και δεκαετίες ψυχολόγους και κοινωνιολόγους , δεν είναι σημερινό φαινόμενο αλλά θα το βρίσκουμε πάντα μπροστά μας.
Η οικονομική κρίση είναι μία συγκυρία που δεν απαντάται για πρώτη φορά στη χώρα μας . Δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν επιβαρύνει την ψυχολογία του ανθρώπου, αλλά δεν διαβρώνει και την προσωπικότητά του, μας έχει διδάξει η ιστορία σε τέτοιο βαθμό , που να ομιλούμε για έκρηξη βίας ακόμη και στην παιδική ηλικία. Εδώ φταίει σαφώς και ο μιμητισμός και η βία που βλέπουν νεαρά άτομα στο ίντερνετ αλλά και στα κλασικά ΜΜΕ , γιατί υπάρχει μια μεγάλη ανοχή από τις εποπτεύουσες αρχές σε σχέση με αυτά που προβάλλονται στην τηλεόραση και στα σόσιαλ εν γένει .
Ο άνθρωπος τελικά και δη ο ενήλικας πρέπει να βρει το χρόνο να έρθει σε επαφή με τον βαθύτερο ψυχισμό του , μόνο τότε θα καταλάβει ότι η αποθησαύριση αγαθών , και η βελτίωση του επιπέδου ζωής του από μόνη της δε λέει τίποτα αν δε συνδυάζεται με ουσιαστικές σχέσεις με τους συνανθρώπους του . Μέσα από το μοίρασμα και αυτών των ανησυχιών του ακόμη ο άνθρωπος με άλλους ανθρώπους, θα νιώσει καλύτερα γιατί θα δει ότι δεν είναι μόνος του σε όλο αυτό .Ο σωστός και ευτυχισμένος ενήλικας θα μεγαλώσει και ευτυχισμένα παιδιά .
Εν κατακλείδι αφού σήμερα ασχοληθήκαμε με ένα κοινωνικό ζήτημα θα πούμε τελειώνοντας, ότι, η μονόπλευρη τεχνικοοικονομική πρόοδος , η τεχνητή νοημοσύνη που αντιπαρέρχεται τον ίδιο τον άνθρωπο και οι επιδιώξεις της ψηφιακής εποχής που διανύουμε αποδυνάμωσαν τελικά τις ηθικές, ανθρωπιστικές και συναισθηματικές ανθρώπινες αξίες. Ο αγχώδης τρόπος ζωής που μας επέβαλε η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση , δεν αφήνει πολλά περιθώρια για περισυλλογή , αυτοσυγκέντρωση , στοχασμό και εσωτερική ζωή. Στην εποχή μας δεν πρέπει να αφήνουμε να αναρριχώνται όσο μπορούμε οι υλιστικές ροπές και τα πάθη , αλλά να προσπαθούμε από κοινού με άλλους να εξυψώσουμε τις ανθρώπινες σχέσεις , γιατί αυτές αντικατροπτίζουν το επίπεδο και την πολιτιστική στάθμη κάθε εποχής. Αυτές μαζί με τις παναθρώπινες αξίες είναι η παρακαταθήκη που αφήνουμε στις επόμενες γενιές για να ζήσουν καλύτερα και όχι χειρότερα από εμάς …….