Ένα σημαντικό γεγονός που θα καθορίζει την μορφή και το μέλλον του νησιού μας, αποτελεί το Αντικείμενο του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ).
Το ΤΠΣ, θα καθορίζει τις ζώνες δραστηριοτήτων, κατοίκισης και δόμησης. Συνολικά δηλαδή, θα διαμορφώσει την ανθρωπογεωγραφία, τις κοινωνικές δραστηριότητες και τις συμπεριφορές των ανθρώπων που διαπλάθουν την λαογραφικό πρότυπο.
Τα ερωτήματα είναι: βαίνουμε προς το καλύτερο ή συνεχίζοντας προς την εξαφάνιση της ιστορίας και της ταυτότητας μας; οι δήμοι μεριμνούν ή νίπτουν τας χείρας τους; η παράνομη συμπεριφορά στην οποία βασίζεται η οικονομία και οι σχέσεις των ανθρώπων θα συνεχίσει να λαμβάνει τις διαστάσεις που έχει ήδη; Και τέλος, σε ποιο μέλλον θα ζήσει η νέα γενιά;
Το νέο ΤΠΣ, αφορά όλους τους δήμους της Κεφαλονιάς. Έχει αναρτηθεί για τον Δήμο Σάμης (ΔΕ Ερίσου, Πυλαρέων, Σάμης), Δήμο Ληξουρίου (ΔΕ Ληξουρίου) – Δήμο Αργοστολίου (ΔΕ Αργοστολίου, Ομαλών, Ελειού-Πρόνων, Λειβαθούς) και είναι ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρώτου επιπέδου στο σύνολο της έκτασης της νήσου Κεφαλονιάς. Στη παρούσα συζήτηση, θα αναφερθούμε στον δήμο Σάμης. Αλλά οι γενικεύσεις αφορούν όλους τους δήμους.
Οι κάτοικοι και οι απανταχού Πυλαρινοί, Ρυσσιάνοι και Σαμικοί, μαθαίνουν μέσα από την ιστοσελίδα του υπουργείου περιβάλλοντος και ενέργειας και μέσα από τον διαδικτυακό τοπικό τύπο, για το νέο ΤΠΣ. Βλέπουν τη δυνατότητα σχολιασμού που δίνει το υπουργείο στους χρήστες. Παρακολουθούν τις ανακοινώσεις του τοπικού τύπου.
Συλλογικά αμέτοχοι. Στην ιστοσελίδα του υπουργείου, δεν υπάρχουν πάνω από 30 συνολικά σχόλια που να αφορούν το ΤΠΣ του δήμου Σάμης και όχι πολλά περισσότερα που να αφορούν συνολικά τη Κεφαλονιά.
Η ένωση απανταχού Πυλαρέων, σε μια προσπάθεια να μάθει το τι συμβαίνει και να διασφαλίσει το μέλλον των γενεών, έκανε την πρώτη διαδικτυακή συνάντηση των εκπροσώπων των κεφαλληνιακών σωματείων των Αθηνών με τη δημοτική αρχή και τον δήμαρχο Σάμης. Εκπρόσωποι των πολιτιστικών σωματείων από την Έρυσσο και την Πύλαρο, μίλησαν με τον δήμαρχο και τους εκπροσώπους. Συμπέρασμα: πόσα λίγα γνωρίζουμε!
Οι δημοτική αρχή, μοιάζει με την αλεπού στο παζάρι. Στη διαδικτυακή συνάντηση, , που διεξήχθη στις 6.3.2025, ο δήμος φάνηκε πρόθυμος, να συμμετάσχει σε κινητοποιήσεις για αλλαγή. Όμως φάνηκε και αδύνατος στο να ενημερώσει τους πολίτες για το νέο ΤΠΣ.
Επίσης, φάνηκε ξεκάθαρα η κατάσταση του δήμου Σάμης αλλά και ολόκληρης της Κεφαλονιάς. Η εγκατάλειψη και η αυθαιρεσία, είναι πλέον διάχυτη.
Από την άλλη ο τοπικός τύπος, τόσο ο έντυπος όσο και η πληθώρα των τοπικών διαδικτυακών ιστοτόπων, τελούν χρέη δελτίου ειδήσεων, και δεν λαμβάνουν μάχιμα συμμετοχή στα όσα συμβαίνουν. Η κινητοποίηση για το πολεοδομικό σχέδιο, πρέπει να αποτελέσει την συλλογική ενεργοποίηση των κατοίκων ώστε η Πύλαρος, η Έρυσσος και η περιοχή της Σάμης, να περάσουν σε εποχή ανάπτυξης.
Η κατανόηση του σχεδίου από τους κατοίκους αλλά και τον δήμο, απαιτεί επεξήγηση από ειδικό μηχανικό. Οι λεπτομέρειες που θα καθορίσουν την ανθρωπογεωγραφία και την οικονομία του τόπου, έχουν ήδη περάσει από το υπουργείο, βασισμένες στις συνθήκες που ήδη επικρατούσαν τα προγενέστερα χρόνια στον δήμο. Η αυθαιρεσία και η μη επίλυση ζωτικών προβλημάτων δόμησης και χωροθεσίας, έχουν διαμορφώσει, ένα μη βιώσιμο περιβάλλον ανάπτυξης της περιοχής. Συν τοις άλλοις, η συλημένη από τις ανεμογεννήτριες φύση, λίγα μπορεί ακόμα να προσφέρει. Ο χώρος δόμησης περιορίζεται, η φύση λιγοστεύει. Οι κάτοικοι, οι πολίτες, εμείς οι Κεφαλλήνες, οι Πυλαρινοί, οι Ρυσσιάννοι, οι Σαμικοί, περιμένουμε άραγε να μας πέσει η σκεπή στο κεφάλι για να κινητοποιηθούμε;
Το νέο ΤΠΣ, δημιουργήθηκε βάσει του πληθυσμού του νησιού. Ποιου πληθυσμού; Του χειμερινού, του καλοκαιρινού; Του δηλωμένου; Των ξένων που διαμένουν μόνιμα στη Κεφαλονιά και ορισμένοι είναι οι μοναδικοί κάτοικοι κάποιων χωριών; Δεν αφορά αποκλειστικά τους περιορισμούς του νέου σχεδίου, το πρόβλημα. Είναι γενικότερο και βαθύτερο.
Πρέπει οι κάτοικοι, να κινηθούν με προσοχή και στοχευμένα. Τα προβλήματα της περιοχής του δήμου Σάμης, δεν αποτελούν την ατομική προτεραιότητα και φιλοδοξία για το προσωπικό όφελος. Είναι ζητήματα που οδηγούν σε αδιέξοδα. Είναι θέσεις που εμποδίζουν όλο το νησί μας, να κάνει το άλμα από την εξαφάνιση προς τη ζωή. Ας μην ξεχνάμε, ότι οι αλλαγές αυτές πρέπει να επέλθουν, από τους ίδιους ανθρώπους που δεν τις επιδίωξαν.
Η αλλαγή της χρήσης του τόπου, καθορίζει ουσιαστικά την συμπεριφορά των ανθρώπων. Πύλαρος, Έρυσσος, Σάμη. Κάθε περιοχή με τις δικές της ανάγκες και ιστορία.
Στην Έρυσσο το τοπίο απειλείται μόνο από την αυθαιρεσία και από τον εποικισμό. Ξένες περιουσίες και κατοικίες προς καλοκαιρινή ενοικίαση έχουν εξαπλωθεί από το Φισκάρδο έως τον Μύρτο, ενώ τα χωριά, βρίσκονται ήδη στην εγκατάλειψη. Ελάχιστοι οι κάτοικοι και όλο λιγοστεύουν. Κανένας από αυτούς δεν είναι ευχαριστημένος από την ποιότητα ζωής.
Ιταλοί κυρίως και άλλες εθνικότητες δίνουν ζωή σε μικρά χωριά όπως τα Τσελεντάτα. Οικονομικοί μετανάστες αλώνουν την πολιτισμική ταυτότητα του χώρου. Τρίτες ηλικίες επιβιώνουν χάρη στη μακρόχρονη μνήμη της καταγωγής.
Ένας νέος τύπος οικισμού έχει εμφανιστεί: οι οικισμοί βίλες. Γεμάτη η περιοχή της Ερύσσου από μικρές βίλλες αποκλειστικά προς ενοικίαση που κατοικούνται από ολιγοήμερους επισκέπτες. Οικισμοί φαντάσματα και ζωντανοί χωρίς αλληλεπίδραση το καλοκαίρι. Μετρημένες στα δάχτυλα οι κινήσεις της νέας γενιάς να διαμείνει στην Έρυσσο το χειμώνα.
Μέσα σε όλα αυτά, η βασική πηγή εσόδων, ο τουρισμός, στα σημεία μεγάλης κερδοφορίας, έχει μονοπωλήσει τις ατομικές φιλοδοξίες. Το Φισκάρδο, έχει μετατραπείστη χρυσή αγελάδα, όπου ο καθένας λειτουργεί όπως επιθυμεί. Η αυθαιρεσία πρωτοστατεί. Σχεδόν κανένα στοιχείο του παραδοσιακού οικισμού και του αρχαιολογικού χώρου δεν προστατεύεται. Αν σε όλα αυτά προστεθεί το ζήτημα της ασφάλειας, τότε η Έρυσσος με το νέο ΤΠΣ, οδηγείται προς την εξαφάνιση. Όχι επειδή ευθύνεται το ΤΠΣ αποκλειστικά, αλλά επειδή πεθαίνει.
Η Πύλαρος, η Ρούμελη της Κεφαλονιάς, έχει παρόμοια μοίρα. Ο πληθυσμός είναι μεγαλύτερος, αλλά αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα. Εδώ, η φύση έχει υποστεί βίαιη καταστροφή. Ο Μύρτος καταρρέει και η διαχείριση του προσφέρεται με βάσει τις γνωριμίες. Ο δρόμος που συνδέει την Πύλαρο με την υπόλοιπη Κεφαλονιά, είναι επικίνδυνος.
Το κέντρο του νησιού μας, έχει υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες. Η Αγία Δυνατή, λυγίζει κάτω από το βάρος των ανεμογεννητριών. Το ιστορικό βουνό αυτό, με την τεράστια ιστορία, είναι έρμαιο, κρανίου τόπος. Απέναντι, το καλόν όρος, περιμένει καρτερικά, βιώνοντας ήδη την προϊκονομία του γείτονά του.
Η άναρχη δόμηση στην Αγία Ευφημία, έχει ήδη θέσει μια φορά σε κίνδυνο την ζωή των κατοίκων, όταν ο Ιανός κατέστρεψε την περιοχή. Οι κάτοικοι στρέφονται κυρίως στον τουρισμό και οι κτηνοτρόφοι είναι ελάχιστοι. Ουδείς λόγος για τυροτεχνήτες, το ιστορικό επάγγελμα της Πυλάρου. Ακόμα και οι λίγοι που μένουν βασίζονται στις επιδοτήσεις και ο τόπος βοσκής είναι μεταβαλλόμενος πολλές φορές. Ο καθορισμός του νέου ΤΠΣ, θα αλλάξει και αυτή τη συμπεριφορά, ενώ οι περιοχές δόμησης, θα είναι όχι μόνο σημεία επικίνδυνα για κατοίκιση αλλά και περιορισμένα για κάποιον που επιθυμεί να ζήσει και να βιοποριστεί στη Κεφαλονιά.
Η Σάμη αντιμετωπίζει και αυτή τα δικά της προβλήματα. Οι περιοχές ιδιαίτερου κάλλους, τα σπήλαια και οι αρχαιολογικοί χώροι σε συνδυασμό με το λιμάνι αποτελούν τις περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος. Ο καθορισμός της δόμησης και εκεί θα αλλάξει τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες των κατοίκων.
Είναι επομένως, επιτακτική η ανάγκη για αλλαγή. Η μελέτη και κατανόηση του ΤΠΣ, είναι προτεραιότητα ώστε να διασφαλιστεί η ανθρωπογεωγραφία και το μέλλον της Κεφαλονιάς και των ανθρώπων της. Κυρίως των ανθρώπων, διότι αυτοί αποτελούν το απόθεμα της δημιουργίας της ιστορίας και του πολιτισμού της. Οι κάτοικοι είναι αυτοί που πρέπει να δράσουν πρώτοι. Μέσω των φορέων της κοινότητας, μέσω των πολιτιστικών απανταχού σωματείων, μέσω του δήμου, μέσω της εκκλησίας. Γιατί άραγε η εκκλησία τόσα χρόνια απέχει από τα κοινωνικά θέματα; Ίσως γιατί κατηγορήθηκε για αυτό. Αλλά πάντα ιστορικά συμμετείχε, έπαιρνε θέση. Οι εκκλησίες στη Κεφαλονιά έχουν πιστούς χωρίς ψυχές. Είναι τα ζωύφια και τα φυτά. Ελάχιστοι οι άνθρωποι. Οι λειτουργία γίνεται με παπά και ψάλτη.
Γιατί μιλάμε όμως για την εκκλησία; επειδή πρέπει να κινητοποιηθεί μαζικά, ο λαός του νησιού μας. Το κυριότερο, με κοινό στόχο και όραμα. Ας είναι το νέο ΤΠΣ, η αφορμή για αλλαγή και κίνητρο ανάπτυξης για το νησί μας!
