Ιωάννης Κοσμάτος
Πρωταγωνίστρια στην οθόνη και στα κοινωνικά δίχτυατο τελευταίο διάστημα είναι η καφέ αρκούδα. Η ίδια δεν επεδίωξε ποτέ τη δημοσιότητα. Ήθελε μόνο να κάνει αυτό που κάνει κάθε μέρα κι αυτό που έκαναν οι πρόγονοί της. Να περιπλανηθεί να βρει τροφή και να αναζητήσει σύντροφο. Τίποτα παραπάνω. Βρέθηκε αντιμέτωπη με τον άνθρωπο, τη μεγαλύτερη απειλή στον πλανήτη, μια παρουσία βαριά. Αν μπορούσαμε την βάζαμε στην πυρά μαζί με οτιδήποτε άλλο μας ενοχλεί.Επιθυμώ να υπερασπιστώ το υπέροχο αυτό πλάσμακαταθέτοντας τη δική μου γνώση με σκοπό να θολώσουμε λίγο τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο στον πολιτισμένο και το άγριο, στο δικό μας και στο άλλο.
Είχα την τύχη να γνωρίσω το ζώο πολύ καλά στα διάφορα κέντρα επανένταξης στην Αμερική, στη Νορβηγία, Ρουμανία. Είχα την ευτυχία επίσης να βοηθήσω στη διάσωση και επανένταξη 28 ορφανών μικρών, μια διαδικασία συναρπαστική και εξόχως διδακτική. Η ανατροφή ενός τέτοιου πλάσματος για να επανενταχθεί στη φύση είναι μια διαδικασία απαιτητική και με τεράστιες δυσκολίες, όπως κι ενός νηπίου.
Γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος για να επιβιώσειαναγκάστηκε να μιμηθεί τα ζώα. Ανακάλυψε ότι είχανικανότητες, ιδιαίτερα χαρίσματα και το καθένα μάλιστα ήταν και μια πλευρά του εαυτού του. Είχε όμωςσημαντικές δυσκολίες. Μια από αυτές ήταν να επιτύχεινα συντονίσει τις δεξιότητες κατά τη διάρκεια της ημέρας ή και όλου του χρόνου. Δεν άργησε να παρατηρήσει ότι η αρκούδα κατάφερνε τα πάντα. Το υγρό στοιχείο δεν ήταν εμπόδιο, τα δέντρα τα σκαρφάλωνε με απίστευτη ταχύτητα, έπαιζε σαν παιδί, ερωτευόταν, ανέτρεφε τα παιδιά της με ισχυρό το ένστικτο της μητρότητας, οσφραινόταν την κάθε εποχή, ξεκινούσε την υπερφαγία με τη πρώτη δροσιά μέχρι τοχειμέριο λήθαργο. Τολμάει να γεννά ενώ βρίσκεται σε χειμέριο λήθαργο 2-3 εύθραυστα πλάσματα γυμνά στην ψυχρότερη εποχή του χρόνου. Είναι το μόνο ζώο που μπορεί να ανακυκλώνει τα τοξικά απόβλητα του οργανισμού του μετατρέποντας πάλι αυτά σε θρεπτικές ουσίες. Ακόμη και σήμερα, οι επιστήμονες ερευνούν την ικανότητα αυτή, χρήσιμη για διαστημικά ταξίδια μεγάλης διάρκειας. Η επιβίωση των μικρών συντελείται με τη τροφή αλλά και με το άγγιγμα, την εγγύτητα. Στα μικρά ορφανά ζώα υπό επανένταξη, τον ρόλο αναλαμβάνει μια υποκατάστατη μητέρα, ένα χνουδωτόπαιγνίδι. Τα μικρά κλαίνε για μέρες όταν σκοτωθεί η μητέρα τους ή τα αποχωριστεί. Οι μητέρες λατρεύουν τα μικρά τους. Μπορούν να παλέψουν μέχρι θανάτου για να τα προστατεύσουν. Κάποτε σε μια κάθετη οδό της Εγνατίας, ένα αυτοκίνητο κτύπησε θανάσιμα ένα μικρόαρκουδάκι και το εγκατέλειψε. Στο σημείο αυτό κατέβαινε κάθε σούρουπο η μητέρα , μύριζε τον γύρω χώρο, καθόταν παράμερα και το πενθούσε
Γνωρίζουμε πλέον καλά ότι η φύση δεν είναι ποτέ απρόβλεπτη. Το ίδιο και η αρκούδα. Επίσης κανένα ζώοαπό ένστικτο δεν σπαταλά δυνάμεις εμπλεκόμενο σε συγκρούσεις, κυνήγι χωρίς λόγο. Σημαντικός λόγοςεπιθετικότητας είναι η απειλή. Η όσφρηση είναι ισχυρή που σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται την παρουσία μας από μεγάλη απόσταση. Επίσης συχνά χρησιμοποιεί το τέχνασμα του μπλοφαρίσματος της επίθεσης για να την αποφύγει. Πάντα υπάρχει άφθονος χρόνος για την απομάκρυνση μας από το σημείο.
Στο παιδικό διήγημα Η ΦΙΦΗ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ, περιγράφω τη τραγική περιπέτεια μιας αρκουδίτσας η όποια πασχίζει να επιβιώσει στο βιότοπό της, μετά τηνκατασκευή της Εγνατίας Οδού που έγινε πρόχειρα , βιαστικά και χωρίς μελέτη για τις επιπτώσεις στην άγρια πανίδα. Δεν είναι πολλά χρόνια πριν που μέσα από μια επώδυνη εκπαίδευση σέρναμε το ζώο πιασμένο από έναν χαλκά περασμένο στη μύτη. Το περιγράφει εξαιρετικά ο Ρίτσος στο ποίημα του Η ΣΟΝΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟΣ
Στην χώρα μας έχουμε ένα ικανό αριθμό αρκούδων μέχριτώρα. Όχι όμως τόσο μεγάλο για να εξασφαλιστεί η μελλοντική επιβίωση τους. Οι αφηγήσεις ανθρώπων που ισχυρίζονται ότι βλέπουν αύξηση του αριθμού δεν είναιέγκυρες. Η αρκούδα καλύπτει πολλά χιλιόμετρα κάθε μέρα, κι έτσι πολλοί άνθρωποι βλέπουν το ίδιο ζώο. Είναι τεράστια τύχη να συναντήσεις το βλέμμα της αρκούδας. Όχι από την τηλεόραση ή μέσα από κάγκελα ή σε έναν ζωολογικό κήπο. Μιλάω για το βλέμμα όταν βρεθείς ξαφνικά μπροστά της.
Όπως συνήθως, η αρκούδα δεν έκανε επίθεση, ούτε έβγαλε ήχο. Στεκόταν εκεί. Τεράστια, ακίνητη. Στάθηκα κι εγώ στη θέση μου παγωμένος, περισσότερο από δέος. Συνάντησε τη ματιά μου με κάτι σαν απειλή ή αδιαφορία. Γύρισε αργά και χάθηκε σιωπηλή, αργά και με μεγαλοπρέπεια. Ούτε καν έκανε τον κόπο να γυρίσει να κοιτάξει. Ήταν σίγουρη ότι δεν ήμουν απειλή. Τημοναδική αυτή στιγμή, έρχεσαι αντιμέτωπος με τη φύση που δεν νοιάζεται για σένα , δε σε έχει ανάγκη. Κινείται με τρόπο παλιό, τελετουργικό. Αγνοεί τα δικά μας όρια, τους χάρτες, τα συρματοπλέγματα, την παρουσία μας.Σου δίνει την ευκαιρία να φύγεις πισωπατώντας ή να μείνεις ακίνητος και να αποκτήσεις ένα δυνατό μάθημα. Συχνά αναρωτιέμαι τι με έκανε να τρομάξω. Η εμφάνισητης αρκούδας ή ότι ήμουν αδέξιος, άνθρωπος των πόλεων και είχα μπει στο δικό της χώρο. Ήμουν ο απρόσκλητος. Συχνά είμαστε εισβολείς στη φύση και την ίδια στιγμή απαιτούμε να είναι υποταγμένη, να την ελέγχουμε και να τη μεταμορφώνουμε για τις δικές μας ανάγκες
Χαρακτηρίζουμε το ζώο άγριο όχι επειδή είναι επιθετικό, αλλά γιατί είναι άγνωστο, δυνατό και ελεύθερο. Η αρκούδα έφυγε. Ένα κομμάτι μου έμεινε εκεί. Αυτό που δεν φοβάται το άγριο. Διδάχτηκα να μην αντιλαμβάνομαι το άγριο ως εχθρό αλλά ως ένα στοιχείοτου κόσμου και της ύπαρξής μας. Διδάχτηκα αυτό που έχουν παραλείψει να μας πουν: ότι ο κόσμος δεν είναι φτιαγμένος για μας. Εάν χαθεί, θα στερηθούμε το άγριο που μας κρατά ανθρώπινους.
