Σήμερα το απόγευμα, στη Ριτσώνα, αποχαιρετήσαμε τη Σοφία Αράβου-Παπαδάτου. Συγγενείς και φίλοι συγκεντρωθήκαμε σε μια λιτή τελετή, χωρίς επιτήδευση, αλλά με βαθιά συγκίνηση. Μίλησαν η Θωμαΐς Βλάχου, παιδίατρος και κουμπάρα της, και εγώ — όχι για να την περιγράψουμε, αλλά για να την τιμήσουμε. Για να πούμε, με λόγια απλά, τι σήμαινε η Σοφία για εμάς.
Στον επικήδειο
Αποχαιρετισμό στη Σοφία Αράβου-Παπαδάτου ανάφερα τα εξής
Αγαπημένοι της Σοφίας — Τάσο, παιδιά, εγγόνια, συγγενείς, φίλοι — σήμερα στεκόμαστε δίπλα σας με βαθιά θλίψη αλλά και ευγνωμοσύνη. Γιατί η Σοφία δεν ήταν μόνο δική σας· ήταν και δική μας. Και η απώλειά της είναι κοινή, όπως κοινή ήταν η αγάπη μας για εκείνη.
Η Σοφία ήταν φίλη, συνεργάτιδα στην Ανοιχτή Καλλιτεχνική Τριλογία Κεφαλονιάς , συνοδοιπόρος στον πολιτισμό και στην κοινωνική δράση. Ήταν ο άνθρωπος που διάβασε τα βιβλία μου πριν εκδοθούν — με προσοχή, με σχόλια, με αγάπη. Όταν της τα έστειλα με email, της είπα: «Σου προσθέτω στη θεραπεία ένα φάρμακο». Γιατί ήξερα πως για τη Σοφία η τέχνη ήταν φάρμακο δυνατό — όχι μόνο για το σώμα, αλλά για την ψυχή. Την ανακούφιζε, την ενδυνάμωνε, την έκανε να συνεχίζει. Και πίστευα πως θα τα ανέλυε όταν θα παρουσιαστούν. Τώρα, θα είναι εκεί με άλλον τρόπο. Σαν σιωπηλή φωνή μέσα μας.
Γεννημένη στο Περιστέρι, με ρίζες από την Κωνσταντινούπολη και οικογένεια προσφύγων του ’22, κουβαλούσε μέσα της την Ιστορία. Και την μετέτρεπε σε έργο. Επιστήμονας, οδοντίατρος, πανεπιστημιακή δασκάλα, πολιτική αγωνίστρια, διοικήτρια, συγγραφέας, ποιήτρια, ζωγράφος, γλύπτρια. Ό,τι έκανε, το έκανε με αφοσίωση και με καρδιά.
Ήταν περήφανη για την Κοινωνική Ψυχολογία — όχι μόνο ως επιστημονικό πεδίο, αλλά ως εργαλείο κατανόησης του ανθρώπου, της επιρροής, της επικοινωνίας. Την δίδαξε, την ερεύνησε, την υπηρέτησε με πάθος. Και μέσα από αυτήν, έδωσε φωνή σε όσους δεν είχαν.
Η τέχνη της ήταν βαθιά πολιτική. Χαρακτηριζόταν από την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών, την υπεράσπιση της ισότητας, την ανάδειξη της καταπίεσης. Με χρώμα και λέξη, με μορφή και σχήμα, μιλούσε για το τραύμα, το τραγικό, το καταπιεσμένο. Δεν ζωγράφιζε απλώς· αποκάλυπτε. Δεν έγραφε απλώς· φώτιζε.
Η Κεφαλονιά, πατρίδα του Τάσου του συζύγου της, έγινε το λιμάνι της. Εκεί πρόσφερε, εκεί πάλεψε, εκεί δημιούργησε. Και τώρα, από εκεί, επιστρέφει στη γη — όχι για να χαθεί, αλλά για να ριζώσει βαθύτερα μέσα μας.
Η Σοφία ήταν και ποιήτρια. Και η ποίησή της δεν ήταν μόνο λέξεις· ήταν στάση ζωής. Πάλεψε με τον καρκίνο με χαμόγελο, με ανδρεία, με αξιοπρέπεια. Δεν λύγισε. Δεν παραδόθηκε. Έδωσε μάχη με φως — και το φως της αυτό θα μας καθοδηγεί.
Αγαπούσε τους περιπάτους στη φύση μαζί με τον Τάσο. Ήταν η στιγμή που η ζωή γινόταν απλή, γήινη, αληθινή. Ιδιαίτερα αγαπούσε τα φραγκόσυκα — αυτά τα καρποφόρα αγκάθια, που κρύβουν γλύκα πίσω από την άμυνα. Ίσως γιατί κάπως έτσι ήταν κι εκείνη: δυνατή, απρόσιτη για όσους δεν ήξεραν, αλλά γεμάτη καρδιά για όσους πλησίαζαν.
Δεν είμαστε σε εκκλησία σήμερα, αλλά η ψυχή της Σοφίας δεν χρειάζεται τοίχους για να αναπαυθεί. Όπως λέει η παράδοσή μας, «η ψυχή του ανθρώπου είναι φως που επιστρέφει στον Δημιουργό του». Και η Σοφία επέλεξε να φύγει όπως έζησε — με αυτονομία, με φλόγα, με αξιοπρέπεια. Η καύση του σώματός της δεν είναι τέλος· είναι μετάβαση. Το φως της δεν θα σβήσει· θα διαχυθεί.
Αντίο, Σοφία. Δεν θα σε ξεχάσουμε. Θα σε κουβαλάμε μαζί μας — στα έργα μας, στις λέξεις μας, στις σιωπές μας. Η ψυχή σου θα συνεχίσει να ζωγραφίζει μέσα μας Και κάθε φορά που θα βλέπουμε φραγκόσυκα, θα ξέρουμε πως κάπου εκεί, χαμογελάς.
Αιωνία σου η μνήμη αξιομακάριστη Σοφία
Αιωνία αυτής η μνήμη
