Τα Ιόνια νησιά, αποτέλεσαν μία από τις «πρώτες γραμμές» της Φιλικής εταιρείας εξαιτίας της ιστορία τους που τα έκανε δεκτικά στα φιλελεύθερα και εθνικοαπελευθερωτικά μηνύματα της, τηςγεωστρατηγική τους σημασίας και της αριστοκρατία τους, που αποτελούσε ένα πολύτιμο οικονομικό αλλά και πολιτικό στήριγμα.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης, μυείται στη Ζάκυνθο και ξεκινά τη δράση του εμφυσώντας την φλόγα της επανάστασης σε Ζακυνθινούς και Κεφαλλήνες.
Πληροφορίες για την δράση του διασώζονται μέσα από το γράμμα του Κεφαλλήνα πλοιάρχου Ιωάννη Σβορώνου Μιχαήλ, προς τον Παναγιώτη στο Τανγαρόν – μεγάλο ρωσικό λιμάνι Ταϊγάνι, ένα από τα κέντρα της Φιλικής.
Ο Ι. Σβορώνος γράφει:
«Σας είναι γνωστόν, φίλε μου, ότι μεταχειρίζομαι το
επάγγελμα του θαλασσίου καπετάνιου και λείπω τρία χρόνια από την πατρίδα
μου Κεφαλληνία και τώρα έφθασα από την Πόλη εδώ στη Ζάκυνθο και μέλλει
να απεράσω στην πατρίδα μου. Όμως ήξευρε, φίλε, ότι είμαι 27 χρονών
άνθρωπος και τις ζημίες, οπού με ακολούθησαν εφέτος, ποτές δεν τις
εδοκίμασα από τον ξεπεσμό του σιταριού. Ερχόμενος εδώ πληροφορήθηκα
από το φίλο μου Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ότι ο αυτού ευρισκόμενος κοινός
φίλος μας κύριος Χαραλαμπάκης από τις διάφορες δυστυχίες εφαλήρισε και
ευρίσκεται εις μεγάλην δυστυχίαν και απελπισίαν. Λοιπόν, παρακινούμενος
από την πολυχρόνιον πιστήν φιλίαν μας, έδωσα του ιδίου Κολοκοτρώνη
τάλλαρα πέντε, δια να του στείλω να βοηθηθήκαι πάλιν θέλει τον βοηθήσω με
όλην μου την δύναμιν και ζέσιν. Και ούτω μένω και χαιρέτα μού τους και
υγίαινε».
Μέσα από τις συνθηματικές εκφράσεις, διαφαίνεται ότι Κεφαλλήνας πλοίαρχος μυήθηκε και έδωσε στον”κατηχητή” του Κολοκοτρώνη τη συνδρομή του,πέντε τάλιρα.
Το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος», αποτελούσε ένα συγκροτημένο και χρόνια οργανωμένο κάλεσμα. Είναι η κορύφωση ενός οράματος ελευθερίας, που αναπτύσσεται και ενισχύεται μέσα από τη δράση των Φιλικών και από τις θυσίες του υπόδουλου ελληνισμού. Τα ένοπλα κινήματα ξεσηκωμού, δεν παύουν σε όλη την μακροχρόνια περίοδο των κατακτήσεων από τους Τούρκους, τους Άγγλους, τους Γάλλους και τους Βενετούς. Και όσο οι επαναστάσεις καταπνίγονταν, οι αγωνιστές γίνονταν θρύλοι, ήρωες, προάγγελοι του μεγαλύτερου εθνικού ξεσηκωμού που ακολούθησε. Όλοι οι Έλληνες, από τα τέλη του 17ουαιώνα, εκδηλώνουν εντονότερα, την επιθυμία της δημιουργίας ενός αυτόνομου ελληνικού κράτους.
Στη Κεφαλονιά, η συλλογική μνήμη της εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας, διψά να ενωθεί και να γίνει ο σπόρος μιας νέας Ελλάδας. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός αφήνει το μοναδικό του στίγμα, ενώ ο ληξουραίος ιεροκήρυκας Ηλίας Μηνιάτης, ξεσηκώνει και αφυπνίζει μέσα από τη ρητορική του.
Οι Κεφαλλήνες συμμετέχουν ενεργά στα ένοπλα απελευθερωτικά κινήματα . Ήδη από το 1684, δύο χιλιάδες Κεφαλλήνες με επικεφαλής τον Άννινο, Μεταξά και Πινιατώρο, πολεμούν με τους Πολωνούς και τους Ρώσους ενάντια στους Τούρκους. Το 1770, στα Ορλωφικά, χίλιοι Κεφαλλήνες πολιορκούν την Πάτρα. Η δημιουργία της «πολιτείας των επτά νησιών» έως το 1807, θεμελιώνει την ανάγκη της ελευθερίας για τους επτανήσιους θρησκευτικά, πνευματικά, κοινωνικά και πολιτικά.
Οι Κεφαλλήνες, γίνονται μέλη της φιλικής εταιρείας και λαμβάνουν από τον Α. Υψηλάντη θέσεις ευθύνης στον αγώνα. Η μάχη του Λάλα αλλά και του Πέτα στην οποία συμμετέχουν με οπλισμό και πυροβολικό, δείχνουν την καταλυτική επίδραση που έχει η κεφαλληνιακή συμμετοχή στον αγώνα. Η δράση του ληξουραίου πλοιάρχου Α. Σφαέλου, τον κάνουν τον πρώτο ναύαρχο του επαναστατικού στόλου.
Η κεφαλληνιακή ψυχή, πρωτοστατεί στον αγώνα παρά τις πιέσεις των Άγγλων που χαρακτηρίζουν εγκληματίες όσους παίρνουν μέρος στην επανάσταση και κυνηγούν όλα τα επαναστατικά σώματα που έχουν βρει καταφύγιο στα Επτάνησα. Συνολικά η Κεφαλονιά, δεν γίνεται μόνο κοιτίδα για την επανάσταση αλλά αποτελεί και σημαντικό μέτοχο, ως μέλος του ελληνικού «μετώπου» που αποζητούσε και πίστευε στην εθνική του παλιγγενεσία.
